Tüm çabalara rağmen halen ülkemizde kriptolara paralar hukuki bir zemine oturtulamamış olsa da tüm dünya çapında kripto para birimlerinin tedavül gücü ve işlem hacmi gün geçtikçe büyümekte, genişlemektedir. Öyle ki günümüzde kripto paralar miras olarak bile intikal edebilmektedirler.
Kripto paraların belirli bir merkezi otoriteye bağımlı olmayan anonim girişimcilerle üretiliyor oluşu, fiziken mevcut olmamaları, devletlerce denetime tabi tutulamayan yeni teknolojilerin ürünleri olmaları dolayısıyla hukuki çevrelerce malvarlıksal değerleri ve para mı yoksa menkul kıymet olarak mı tasnif edilmeleri gerektiği gibi hususlar tartışmalı vaziyetini korumakta olup kripto paralar mevzuatı bulunmadığı için yasal bir statüden de yoksundur.
Halihazırda TCMB tarafından çıkarılan ve Resmî gazetede yayınlanan ‘Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’ ile kripto paraların ödeme vasıtası olarak kullanımı yasaklanmış olsa da yatırım aracı olarak kullanımı ve bankalar aracılığıyla işlem görmeleri yönetmelik dışında tutulduğundan yasaklanmış durumda değildir.
Dolayısıyla İcra İflas Kanunu 89.maddesi gereğince mal ve haklarının haczi usulü yoluyla; kripto borsa piyasalarına haciz ihbarnamesi gönderilerek borçlunun hesaplarına haciz işlemi uygulanması ve bu şekilde hesaplarının bloke edilerek haciz işleminin tatbik edilmesi teorik olarak mümkün gözükmektedir.
Nitekim, 2021 yılında İstanbul İcra Hukuk Mahkemesi’nin “Her ne kadar davacı, kripto paraların haczedilmeyeceğini iddia ederek şikayetçi olmuş ise de bu tür paraların da emtia ve menkul kıymetler kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, bir çeşit dijital döviz veya sanal para olarak kabul edildiği, dolayısıyla haczedilebileceği anlaşıldığından şikâyetin reddine dair karar verilmiştir.” Şeklindeki kararı bu hususu destekler niteliktedir.
Kripto paralarının hukuki niteliğini belirleyici bir karara da İstanbul 24. İcra Hukuk Mahkemesi imza atmıştır. Bu kararla birlikte kripto paraların satış usulüne ışık tutulmuş ve taşınır mal statüsünde sayılmıştır:
“İcra ve iflas hukuku açısından, bir mal veya hakkın haczedilmesi için öncelikle tek başına ekonomik bir değer ifade etmesi gerekte olup, kripto paralar için bu unsurun var olduğu sabittir. Ancak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayınlanan 'Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik' uyarınca bu kripto paralar. 'İtibari para, kaydı para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder…' şeklinde tanımlanmıştır. Yani kripto varlıkların ekonomik değeri olsa da döviz gibi değerlendirmek mümkün değildir. O halde bu varlıkların paraya çevrilme şeklinin taşınır mal satış usulüne göre yapılması gerekmektedir."
Özetle; kripto paraların hukuki niteliği her ne kadar hukuki çevrelerce tartışmalı olup henüz bu hususta bir yasal düzenlemeye tabi olmasalar da emtia ve taşınır mal statüsünde haczedilebilecekler ve taşınır mal satış usulüne göre satışlarının yapılabileceği yargı kararlarıyla belirlenmiştir.
UYGULAMADA KRİPTO PARALARIN HACZİ NASIL MÜMKÜN OLACAKTIR?
Söz konusu kripto paraların akışını kontrol edip takibini yapan bir banka olmadığı için kripto paralar kolayca kimsenin erişemeyeceği şekilde saklanabilmektedir.
İcra makamlarınca kripto paralara erişim oldukça kısıtlı olsa da fiili haciz sırasında e-cüzdanların araştırılması mümkün olabilecektir. Fakat haciz prosedüründe ilgili malvarlığı değerleri borçluya aktarılmadığından, bu ihtimalde icra memuru bir kripto para cüzdanı oluşturmalı ve borçlunun cüzdanındaki paraları kendi cüzdanına aktarmalıdır.
Öte yandan ilgili kripto paranın bulundurulduğu borsa; Binance TR, BTC Turk, Bitexen, Bitci, Bitlo, Paribu gibi Türkiye’de bulunan bir borsaysa, paranın borçluya aidiyetinin tespiti mümkün olabilecektir; zira Türkiye piyasalarında hesap açmak için sisteme girilmesi zorunlu olan Türk vatandaşlığı bilgileri sayesinde kripto para sahibine ilişkin kimlik tespiti yapılacaktır. Bu ihtimalde icra memurunun Türkiye’de yerleşik kripto para alım satım platformlarına 89/1 ihbarnamesi göndermek suretiyle söz konusu paraları haczedebilmesinin önü açıktır.