Adli para cezası Türk Ceza Kanunu'nun 52. maddesinde düzenlenmiş olup, bir suça karşılık ceza olarak kanunda belirlenen belirli miktardaki paranın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesidir. Adli para cezası sadece mahkemeler tarafından verilebilmekte ve ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilebilmektedir.
ADLİ PARA CEZASI ÇEŞİTLERİ
Yargılanan bir şahsa mahkeme dört farklı şekilde adli para cezası verilebilir. Bunlara kısaca baktığımızda;
Kanunda suç için sadece doğrudan adli para cezası öngörülmüş olabilir,
Kanunda suç için alternatif olarak "veya" kelimesi kullanarak hapis cezasına alternatif olarak, adli para cezası öngörülmüş olabilir,
Mahkeme tarafından sanığa yargılama sonucunda verilen hapis cezası şartları oluştuğu takdirde adli para cezasına çevrilmiş olabilir,
Kanunda suç için verilecek cezada hem hapis hem de adli para cezası öngörülmüş olabilir.
HAPİS CEZASININ ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMESİ ŞARTLARI NELERDİR?
Mahkeme yapılan yargılama sırasında sanığın, işlediği suç için duyduğu pişmanlığı, kişiliğini, toplumdaki sosyal ve ekonomik durumunu, değerlendirerek hapis cezasını adli para cezasına çevirebilir. Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesinde sadece bu kriter yeterli değildir.
Bunun yanında;
Suç kasten işlenen bir suç ise yargılama sonucunda verilen nihai kararla hükmedilen hapis cezasının miktarı 1 yıl veya altındaysa, hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.
Suç taksirle işlenen bir suç ise burada her hangi bir sınırlama yoktur. Örneğin, taksirle işlenen bir suçtan 5 yıl hapis cezası verilse dahi her zaman paraya çevrilebilir. Bilinçli taksirle işlenen suçlar da bu durum farklılık göstererek, hükmedilen hapis cezaları 1 yıl veya altında ise para cezasına çevrilebilir. (TCK md. 50/4).
Hükmolunan ceza 30 gün ve daha az süreli hapis cezası ise hakimin takdir hakkı yoktur, hakim talep olmasa dahi mecburen bu cezayı adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır.
Eğer, sanığın yaşı 18’den küçük veya 65 büyük ise, hakim 1 yıl veya altındaki hapis cezasını adli para cezasına veya seçenek yaprırımlara çevirmek zorundadır. (TCK md.50/3).
Mahkeme, hem birlikte yaptırım olan adli para cezasına hükmedebilir, hem de sanık hakkında 1 yıl hapis cezası verdiğinde, bu hapis cezasını adli para cezasına çevirebilir.
ADLİ PARA CEZASI MİKTARI VE HESAPLANMASI
Adli para cezası beş günden az ve yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere hakim tarafından belirlenen gün sayısının yine hakim tarafından kişinin ekonomik durumuna göre belirlenen günlük en az yirmi en fazla yüz Türk Lirası ile çarpılmasıyla hesaplanır.
Ancak bu gün sayısının kanunda özel olarak düzenlenerek yediyüzotuz günden fazla adli para cezası verilebildiği durumlar da vardır. Örneğin; nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası olarak TCK md. 158'de özel bir düzenleme yapılarak beşbin gün adli para cezası öngörülmüştür. Bu gibi durumlarda özel olarak belirtilen ceza uygulanır.
ADLİ PARA CEZASININ ERTELENMESİ
Cezanın ertelenmesi sadece hapis cezaları için düzenlenen bir kurumdur. Bu sebeple adli para cezası ertelenemez. Kişinin mahkum olduğu hapis cezası seçenek yaptırım olarak adli para cezasına çevrilse bile ertelenemez. Ancak doğrudan adli para cezasına hükmedildiği durumlarda koşulları varsa hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Bu durumda da yine hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
ADLİ PARA CEZASININ ÖDENMESİ
Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak kişiye, adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere süre verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir.
Adli para cezası kararının kesinleşmesinden sonra hükümlüye adli para cezası ödeme emri tebliğ edilir. Ödeme emrinin tebliğinden itibaren ödeme için otuz gün süre verilir. Burada dikkat edilmelidir ki belirlenen taksitlerden biri ödenmediği takdirde kalan kısmın tamamı tahsil edilir ve ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilir.
Ancak adli para cezasının ödenmemesi, hükümlünün bu hakkını kaybetmesine yol açmaz. Hükümlü, cezaevindeyken mahkum edildiği adli para cezasını ödeyerek her zaman hapis cezasından kurtulabilir.
Yukarıda adli para cezası konusu genel itibariyle açıklanmış olup bu hususlar somut olaya göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle hak kaybına uğramamak açısından avukat danışmanlığında hukuki sürecin yürütülmesi faydalı ve doğru olacaktır.