Genel Açıklamalar:
Zamanaşımı, vergi hukukunda vergi idaresinin vergi alacağını tahakkuk ettirme ve tahsil edebilme yetkisini ortadan kaldıran bir nedendir. Zamanaşımı sürelerinin geçirilmesi, vergi alacağının esasını doğrudan etkiler. Devlet sadece yasalar ile belirlenmiş zamanaşımı süreleri içinde alacağın tahakkuk ettirebilir ve tahsil edebilir. Zamanaşımı süreleri geçtikten sonra devler alacağını isteme yetkisini hukuken yitirir. Zamanaşımı süreleri dolduğunda vergi borcu zamanaşımına uğrar ve devlet bu alacağı tahakkuk ettirme ve tahsil etme olanağının kaybeder.
Zamanaşımı müessesi aracılığıyla devletin vergi alma yetkisini sınırlandırılmasında kamu yararı vardır. Böylece vergilendirme ilişkisinin çok uzun zaman askıda kalması önlenir, böylece bireylere hukuki güvenlik sağlanmış olur yine vergi idaresi de zamanaşımı nedeniyle alacaklarını sürüncemede bırakmaz bunları izleme konusunda daha titiz bir tutum içine girer. Zamanaşımı kamu yararı ile ilgili bir husus olduğu için borcun zamanaşımına uğradığı hususu yükümlünün bu konuda bir başvuruda bulunmuş olması gerekmeksizin kendiliğinden gözetilir.
Vergi hukukunda esas itibariyle iki tür zamanaşımı vardır:
Tarh Zamanaşımı:
Tarh zaman aşımı esas olarak Vergi Usul Kanunu’nda 113 ve 114'üncü maddelerde düzenlenmiştir. 113'üncü maddede, "zaman aşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır. Zaman aşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder" şeklinde belirlenmiştir.
Tarh zamanaşımından söz edilebilmesi için bazı şartların oluşması gerekmektedir. Bunlar; bir vergi alacağının doğmuş olması, tarh zamanaşımı sürelerinin geçmiş olması ve yasada belirlenen süre içinde tarhiyatın ve tebligatın yapılmamış olmasıdır.
Tarh zamanaşımı, vergi alacağının doğduğu takvim yılını izleyen yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve yükümlüye tebliğ edilmeyen vergilerin zamanaşımına uğramasıdır. Tarh zamanaşımının başlangıcı vergiyi doğuran olayı izleyen takvim yılının ilk günüdür. Zamanaşımının süresi 5 yıldır. Beşinci yılın son gününün çalışma saati bitiminde vergi zamanaşımına uğrar. Zamanaşımına uğrayan vergiler için alacaklı vergi dairesinin vergiyi tarh ve tebliğ etme yetkileri ve bu vergi için vergi incelemesi yapma yetkisi sona erer. Bu vergiler için artık yükümlüye vergi ihbarnamesi veya ödeme emri gönderilemez. Bu durumla birlikte yükümlü kendi rızası ile bu vergileri ödeyebilir. Sebepleri mevcut olduğunda zamanaşımı süresi durur ve zamanaşımı sürenin işlemesine engel olan durumun ortadan kalkmasıyla kaldığı yerden işlemeye devam eder. Örneğin vergi dairesince matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması ve mücbir sebep halleri zamanaşımını durdurur.
Tarh zamanaşımının kesilmesi hali olarak yasalarda herhangi bir düzenlemeye rastlanılmamaktadır. Tarh zamanaşımını kesen herhangi bir halin kanunlarda yer almaması bir noksanlık değildir. Çünkü zamanaşımını kesen bir halin kabul edilebilmesi için, zamanaşımının işlemekte olduğu aşamanın son aşama olması gerekir. Aksi halde, alacağın takibine yönelik bir işlem gerçekleştiğinde bir sonraki aşamaya geçilmeyeceğinden önceki aşama için zamanaşımı konusu ortadan kalkmaktadır. Başka bir deyişle, tarh işleminin yapılması ve yükümlüye tebliği, işlemiş olan zamanaşımı süresini hükümsüz hale getirmektedir. Bu yapıldığı takdirde, vergilendirme sürecinde bir sonraki aşamaya, yani tahakkuk ve tahsil aşamasına geçilmiş olacağından artık bu kuruma ilişkin kurallar ve kurumlar işlemeye başlar.
Tahsil Zamanaşımı:
Tahsil zamanaşımı, sadece vergiler için değil tüm kamu alacakları için öngörülüp 6183 sayılı yasada düzenlenmiştir. Kamu alacağı vadesinin rastladığı yılı izleyen takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse tahsil zamanaşımına uğrar. Tahsil zamanaşımının başlangıcı kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılının ilk günüdür. Örneğin 2017 yılına ait kurumlar vergisinin ödeme dönemi yani vadesi ilgili yılı takip eden yıl olan 2018 yılı Nisan ayıdır. Yani 2017 yılı Kurumlar Vergisinin vadesi 2018 yılıdır. Tahsil zamanaşımı süresi bu yılı yani 2018 yılını izleyen 2019 yılının ilk günü başlar ve 2023 yılının son gününe kadar tahsil edilmezse vergi zamanaşımına uğrar.
Tahsil zamanaşımının süresi 5 yıldır. Beşinci yılın son gününün çalışma saati bitiminde kamu alacağı tahsil zamanaşımına uğrar. Tahsil zamanaşımına uğrayan kamu alacakları açısından alacaklı idarenin bunları tahsil edebilme yetkisi kalkar. Bu durumla birlikte yükümlünün kendi rızası ile yapacağı ödemeler kabul edilir. Tahsil zamanaşımı durduran ve kesen nedenler de yasada düzenlenmiştir. Bunlar:
● Ödeme
● Haciz Uygulamaları
● Cebren Tahsil ve Takip Muamelesi Sonucunda Yapılan Tahsilatlar
● Ödeme Emri Tebligatı
● Yükümlünün Mal Bildiriminde Bulunması
● Kefalet Uygulaması
● İhtilaflı Kamu Alacaklarında Yargı Yerlerince Bozma Kararı Verilmesi
● Kamu Alacağının Teminata Bağlanması
● Yargı Yerlerince Yürütmenin Durdurulmasına Karar Verilmesi
● Borçlu Kamu İdaresine Borcun Ödenmesi İçin Yazıyla Başvurulması
● Kamu Alacağının Özel Kanunlara Göre Ödenmek Üzere Müracaatta Bulunulması ve/veya Ödeme Planına Bağlanması
Sonuç
Zamanaşımı kurumu vergi hukukunun önemli kurumlarından biri olup, hem yükümlü hem de idare açısından önemli sonuçları bulunmaktadır. Zamanaşımı süreleri, bir taraftan idareyi işlerini daha sıkı takip etmeye zorlarken diğer yandan da mükelleflerin vergiyi doğuran olayın üzerinden uzun süreler geçmesine rağmen, halen vergi tarhiyatları ve vergi cezaları beklemesine engel olmaktadır.
Anayasa hükmü gereği vergi hukukunda zamanaşımı, verginin kurucu öğelerinden birisi olup, zamanaşımının yasayla açıkça belirlenmesi zorunludur. Dolaysıyla zamanaşımı konusu, vergiyi doğuran olay, matrah, oran, tarh, tahakkuk, tahsil gibi vergilendirmenin temel öğelerindendir. Bu nedenle başlangıcı, bitişi, durduran ve kesen nedenler gibi zamanaşımı ile ilgili her konunun, yasa ile düzenlenmesi bu konularda idarenin keyfi uygulamalarına izin verilmemesi gerekmektedir.
Yukarıda vergi hukukunda zamanaşımı konusu genel itibariyle açıklanmış olup bu hususlar somut olaya göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle hak kaybına uğramamak açısından avukat danışmanlığında hukuki sürecin yürütülmesi faydalı ve doğru olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Vergi Hukuku, Zamanaşımı, Ödeme, Haciz, Kefalet, İhtilaf, Kamu Alacağı, Tahsil, Cebren Tahsil, Tarh, Tarh Zamanaşımı
Hukukun her alanında uzman avukatlarımız tarafından yazılmış tüm hukuki makalelerimiz için:
https://www.dewpartnerss.com/makaleler/
Ankara YDA Center'da bulunan hukuk büromuz Dew Partners'te deneyimli, uzman avukatlarımız sizlere en doğru, çözüm odaklı hukuki desteği ve hukuk danışmanlığını sağlayacaktır. Anayasa Hukuku, İdare Hukuku, Ceza Hukuku, Medeni Hukuk, Kişi Hukuku, Aile Hukuku, Miras Hukuku, Eşya Hukuku, Borçlar Hukuku, Ticaret Hukuku, Ticari İşletme Hukuku, Şirketler Hukuku, Kıymetli Evrak Hukuku, Deniz Ticareti Hukuku, Nakliye (Taşımacılık) Hukuku, Sigorta Hukuku, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Hukuku, İcra ve İflas Hukuku, Vergi Hukuku, Fikri Mülkiyet Hukuku, Telif Hukuku, Patent Hukuku, Marka Hukuku, Uluslararası Hukuk, Ceza Muhakemesi Hukuku, İş Hukuku, Kamu Hukuku, Özel Hukuk, Askeri Hukuk gibi hukukun tüm alt dallarında Medeni Davalar: Boşanma davası, Nafaka davası, Velayet davası, Mal paylaşım davası, Miras davası, Tazminat davası, İcra ve İflas davaları
Ceza Davaları: Cezai yargılamalar, Ceza mahkemesi davaları
İş Davaları: İşçi-işveren davaları, İş kazası davaları, İşçi alacakları davaları
Ticari Davalar: Ticaret hukuku çerçevesindeki uyuşmazlıklar
İdari Davalar: İdare hukuku çerçevesindeki uyuşmazlıklar, İdari yargı davaları
Anayasa Davaları: Anayasa Mahkemesi'ne yapılan başvurular
Aile Davaları: Evlat edinme davaları, Evlilik birliğinin iptali davaları
İcra ve İflas Davaları: Alacak tahsili davaları
Gayrimenkul Davaları: Tapu iptali ve tescil davaları, Ecrimisil davaları
Tüketici Davaları: Tüketici haklarından kaynaklanan uyuşmazlıklar
Fikri Mülkiyet Davaları: Marka davaları, Patent davaları, Telif hakkı davaları
İdare Hukuku Davaları: Kamu kurumlarına karşı açılan davalara ilişkin uyuşmazlıklar davaları için
Dew Partners Ankara Hukuk Bürosu & Hukuki Danışmanlık ofisi her zaman yanınızda!