I- Genel Dava Açma Süresi
İmar planları ilana tabi genel düzenleyici işlemlerdir. 2577 sayılı İYUK’un 7.maddesinde, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava açma süresinin, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı, ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililerin düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açılabileceği kurala bağlanmıştır. Bu bağlamda, İmar planlarına karşı bir aylık ilan süresinin sonunu izleyen günden itibaren 60 günlük idari dava açma süresi içerisinde doğrudan dava açılabilir.
İmar planlarına karşı 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 11. maddesi kapsamında başvuru için, özel bir Kanun olan 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesi ile özel bir itiraz süresi getirilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesine göre, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde yapılan planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca; belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde yapılan planlar ise valilikçe tespit edilen ilan yerlerinde ve ilgili idarelerin internet sayfalarında bir ay süreyle eş zamanlı olarak ilan edilir. Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. İtirazlar belediye veya il genel meclisince onbeş gün içinde incelenerek kesin karara bağlar. Askı süresi içerisinde yapılan itirazın, 30 günlük cevap verme süresi içerisinde yazılı olarak reddedilmesi durumunda, ret kararının ilgilisine yazılı olarak bildirilmesini takip eden günden itibaren 60 gün içerisinde dava açılması gerekir. İtirazın reddine ilişkin işlem 1 aylık askı süresi bitmeden tebliğ edilirse, 60 günlük dava açma süresi tebliğ tarihinden itibaren değil, askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren başlayacaktır. Bir aylık askı süresi içinde yapılan itiraza, askı süresinin son gününü takip eden 30 gün içerisinde cevap verilmezse, itiraz zımnen reddedilmiş sayılır. Bu durumda, zımni ret süresini takip eden 60 gün içerisinde dava açılmalıdır.
Diğer yandan, imar planlarına süresi içerisinde yapılan itiraz üzerine, ilgili idarenin 30 gün içinde cevap vermemesi halinde ilgililerin istemlerinin zımnen reddedilmiş sayılacağı ve 60 günlük dava açma süresinin başlayacağı açıktır. Eğer ilgili idare 30 günlük cevap verme süresinden sonra cevap vermişse ve bu arada 60 günlük dava açma süresi geçmişse idarece verilen cevap geçmiş olan dava açma süresini ihya etmeyeceğinden, zımnen reddin oluştuğu tarihi takip eden 60 gün geçtikten sonra açılacak davada mahkemece süre ret kararı verilecektir.
II- Uygulama İşlemi Üzerine Dava Açma Süresi
Kesinleşen imar planlarına karşı genel dava açma süresi içerisinde dava açılmasa dahi, imar planının uygulanması niteliğini taşıyan işlemlerle veya plan değişikliği başvurusunun reddine ilişkin işlemle birlikte imar planına karşı her zaman dava açmak mümkündür.
İmar planlarına karşı doğrudan dava açma sürelerinin geçirildiği hallerde imar planlarının uygulama işlemleriyle birlikte yahut uygulama işleminden bağımsız olarak dava konusu yapılması da mümkündür. İmar planlarına karşı genel dava açma sürelerinin geçirilmesi halinde kamulaştırma, parselasyon, yapı ruhsatı, imar durum belgesi gibi uygulama işlemleriyle birlikte imar planlarının da dava konusu edilmesi mümkündür. Öte yandan, hiçbir uygulama işlemi olmasa bile imar durum belgesi ile birlikte dayanağı imar planının iptali istenebilir.
III- Plan Değişikliği Başvurusu Üzerine Dava Açma Süresi
2577 sayılı Kanunun 10. maddesi kapsamında plan değişikliği yapılması talebiyle ilgili idareye başvuru yapılıp, söz konusu başvurunun reddi üzerine veya 30 günlük zımni ret süresinin dolmasından sonra takip eden 60 günlük yasal dava açma süresi içinde de başvurunun reddine dair işlemin iptali istemiyle dava açılabilir.
IV- 7221 Sayılı Kanun’un 6. Maddesiyle İmar Kanunu’nun 8. Maddesine Eklenen 8. Fıkra Uyarınca Dava Açma Süresi
14/2/2020 tarih ve 7221 sayılı Kanun’un 6. maddesiyle İmar Kanunu’nun 8. maddesine eklenen 8. fıkrayla; “Kesinleşen imar planları veya parselasyon planlarına karşı kesinleşme tarihinden itibaren her halde beş yıl içinde dava açılabilir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükümle imar planları veya parselasyon planlarına karşı söz konusu planların kesinleşme tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde açılabileceği, 5 yıllık süre geçtikten sonra dava açılamayacağı düzenlemesi getirilmiştir. Söz konusu hüküm, Anayasa’da güvence altına alınan mülkiyet hakkı ve mahkemeye erişim hakkına aykırı olmakla birlikte bu değişiklikle toplumun büyük bir kısmını ilgilendiren imar planları ve uygulamalarının ilahi nihayet dava tehdidi altında bulunmasının önüne geçmek suretiyle aşınmazların mülkiyetine ilişkin belirsizliklerin biran önce giderilmesi amaçlanmıştır.
Yukarıda imar planlarına karşı dava açma süresi konusu genel itibariyle açıklanmış olup bu hususlar somut olaya göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle hak kaybına uğramamak açısından avukat danışmanlığında hukuki sürecin yürütülmesi faydalı ve doğru olacaktır.