Günümüzde sık sık karşılaştığımız sorulardan bir tanesi kesinleşen hapis cezasının yatarının olup olmadığı, yatarı varsa müvekkilin ne kadar cezaevinde yatacağıdır. Bu yazımızda bu hususa ilişkin bilgiler verilecektir.
Alınan her hapis cezasının uygulamada yatarı bulunmamaktadır. Yatarı olup olmadığını hesaplarken işlenen suçun tarihinin 30.03.2020 tarihinden önce mi yoksa sonra mı olduğuna bakılması gerekmektedir.
İşlenen suç 30.03.2020 tarihinden önce ise suçun istisna suçlardan olup olmadığına bakılması gerekmektedir. İstisna suçlar;
1- Kasten öldürme (TCK m.81,82,83)
2- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (Sadece yüzünün sürekli değişikliğine sebep olan yaralama suçu TCK m.87/2-d)
3- İşkence ve eziyet suçları (TCK m. 94,95,96)
4- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (TCK m.102,103,104,105)
5- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK m. 188)
6- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı işlenen suçlar (TCK m.132-138 arası)
7- Devletin güvenliğine karşı suçlar (TCK m.326-339 arası)
8- 3713 Sayılı yasa kapsamındaki Terör suçları
9- 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamındaki suçlar
İşlenen suç 30.03.2020 tarihinden önce ise ve yukarıda sayılan istisna suçlardan birisi değilse koşullu salıverilme oranı 1/2 olarak uygulanacaktır. Ayrıca denetimli serbestlik süresi de 3 yıl olacaktır. Örnek vermek gerekirse 01.03.2020 tarihinde işlenen ve yukarıda yazılı istisna suçlardan birisi olmayan bir suç sebebiyle 6 yıl sonuç hapis cezasına çarptırılması halinde;
6 yıl / 2 (koşullu salıverilme oranı) = 3 yıl
3 yıl – 3 yıl (denetimli serbestlik süresi) = 0 olacak ve infaz hakiminin vereceği denetimli serbestlik kararı ile kişi doğrudan denetimli serbestliğe ayrılacaktır. Tabi bu süreçte hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılması için öncelikle infaz savcılığı tarafından müddetname düzenlenmesi ardından Cezaevi idaresi tarafından İdare ve Gözlem raporunun düzenlenmesi gerekmektedir. Bu süreçlerin ardından infaz hakimi tarafından denetimli serbestlik kararı verilecektir. Tüm bu gerekli usul işlemleri tamamlanması birkaç gün sürebilmektedir. Bu süreçte hükümlü cezaevinde kalacaktır. İnfaz hakimi tarafından karar verildiği takdirde de hükümlü denetimli serbestliğe ayrılacaktır.
Sonuç olarak 30.03.2020 tarihi öncesinde işlenen ve istisna suçlardan olamayan bir suçtan dolayı verilmiş hapis cezası 6 yıldan aşağı ise yatarı bulunmamaktadır. Hükümlü doğrudan denetimli serbestliğe ayrılacaktır.
İşlenen suç yeni İnfaz Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 15.04.2020 tarihinden sonra işlenmiş ise ve istisna suçlardan birisi değilse şartlı tahliye oranı ½ olarak uygulanacaktır.(Genel kural) Denetimli serbestlik süresi de bu tarihten sonra işlenen suçlar bakımından 1 yıl olarak uygulanacaktır.(5275 Sayılı Kanun 105/A-1 maddesi)
İstisna suçların neler olduğunu 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107. Ve 108. Maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre;
1- Kasten öldürme (TCK m.81,82,83)
2- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (Sadece yüzünün sürekli değişikliğine sebep olan yaralama suçu TCK m.87/2-d)
3- İşkence ve eziyet suçları (TCK m. 94,95,96)
4- Cinsel saldırı (TCK m.102/1)
5- Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK m.104/1)
6- Cinsel Taciz (TCK m.105)
7- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı işlenen suçlar (TCK m.132-138 arası)
8- Devletin sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçu (TCK m. 326-339 arası)
9- Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
10- Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkum olan çocuklar
11- 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlar
Bu suçlarda şartlı tahliye oranı 2/3 olarak belirlenmiştir.
1- Cinsel saldırı suçu (TCK m.102/2)
2- Cinsel istismar suçu (TCK m.103)
3- Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu (TCK m.104/2 ve 104/3)
4- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (TCK m.188)
Bu suçlarda şartlı tahliye oranı 3/4 olarak belirlenmiştir.
NOT: TCK m.102,103,104,105 kapsamındaki cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarını, TCK 188 uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu, 3713 Sayılı Kanun kapsamındaki terör suçlarını, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarını işleyen çocuklar hakkında şartlı tahliye oranı 2/3 olarak belirlenmiştir.
Örnek olarak 01.01.2022 tarihinde işlenen ve yukarıda istisna olarak sayılmayan bir suçtan dolayı 2 yıl sonuç hapis cezasına çarptırılan bir hükümlünün;
2 Yıl / 2 (genel şartlı tahliye oranı) = 1 Yıl
1 Yıl – 1Yıl (Denetimli serbestlik süresi) = 0
Yani istisna olmayan bir suçtan dolayı 2 yıl ve aşağı hapis cezasına çarptırılan bir kişi gerekli usul işlemlerini tamamladıktan sonra doğrudan denetimli serbestliğe ayrılabilecektir. İstisna olarak nitelendirilen suçlarda ise gerekli şartlı tahliye oranı ile sonuç cezanın çarpılması ve 1 yıllık denetim süre göz önüne alınarak ne zaman cezaevinden ayrılabileceği hesaplanacaktır.
Yukarıda hapis cezalarının infazı konusu genel itibariyle açıklanmış olup bu hususlar somut olaya göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle hak kaybına uğramamak açısından avukat danışmanlığında hukuki sürecin yürütülmesi faydalı ve doğru olacaktır.